Epistemik Kafes

Şimdiye kadar bir çok milletten bir çok insanla dinsel yada bilimsel tartışmalarda bulundum. Bu insanlar arasında belli bir imama/şeyhe/alime/üstada (hoca diyeceğim bundan sonra) sadece kalben değil, zihnen de bağlı olanların belli bir konudaki düşüncesin hocasının dediklerinin aksi yönünde değiştirmenin imkansıza yakın bir verimsizlikte olduğunu geç de olsa fark ettim. O yüzden bir daha böyle bir verimsiz işe girmeme kararı aldım. Gönül ister ki aklı başında rasyonel düşünebilen herkes bu verimsiz işten vazgeçsin. 

Hocalarının rağmına düşünememe sorununun yaygın olduğu bir kültür ortamında bilgi üretimi, değişen dünyaya adaptasyon, ve kollektif düşünce teşvik yerine köstek görür. Bu kültürü sağlıklı yönde değiştirebilmek için evvela bu kültür oramını besleyen kök sebebi bulmak için yaygın görülen 4 ana kabulü ele alalım:

1. Kuranda/hadiste kainatta yaş ve kuru ne varsa yazar,
2. Bütün doğrular Kurandan/hadisten bulunabilir
3. Hocam Kuranı/hadisi benden çok daha iyi bilir
4. Herhangi bir konuda hocamın bildiği benim bilmediğim kesin bir şeyler vardır

Böyle kişilerle karşılaştığınızda dürüst olanları aynen bunları kabul eder. Fakat doublethink içinde bulunan bu bireyler size "tabiki hocam her konuda uzman değil, peygamberimiz bile tarım konusunda uzmanın kendisinden daha iyi bileceğini kabul etmiş ve her işi ehline yönlendirmiştir" der, tartışma konusu gündeme gelince de hocasının o konudaki görüşünü işin uzmanı başka demesine rağmen kabul eder. Neden böyle yaptığını sorduğunda da o tartışma konusunu dine bağlar, ve hocasının da dinde uzman olduğunu söyleyerek kendince tutarlı bir çıkış kapısı bulur. Siz de bu kişiyle beraber kendinizi epistemik bir açmazın içinde bulursunuz.

Yukarıda bahsettiğim aksiyomatiğin beslediği kültür ortamı ne modernizme cevap verebilir, ne de dini değişen dünyaya adapte olabilecek bir dini hayat örneği sunabilir. Değişen dünyada eklektik olmayan bir dini hayat yaşamak istiyorsak, çocuklarımıza hayattar, canlı, edilgen değil etken ve kozmolojik tutarlılık sunan bir dini yani bana göre islamın aslını/özünü bırakmak istiyorsak önce bu aksiyomatiğin yarattığı epistemik kafesi kırmamız gerekiyor. Bu yazıyı kısa kesip, ileride tek tek çok konuşulmayan ön kabullerimiz üzerinden gitmek istiyorum.